Батыс Орталық Азиядағы Путиннің "достарына" санкция салмады. Уақыты келді ме?
Ресейге салынып жатқан санкциялардың әсері Орталық Азияға әсер етпей қоймайтыны туралы түрлі талдау, зерттеулер жарияланды. Әсіресе, Путинмен "дос" елдердің санкциядан құтылып, айналып өтіп жатқаны дамыған Батыс және әлем елдерін алаңдатып отырғаны тағы бар. Euronews ұсынған зерттеуді ықшамдап, қазақша ұсынып отырмыз.
Орталық Азия мен Ресейдің қарым-қатынасы: Санкциялар жағдайындағы күй
Ресейге салынған санкциялар әлемдік экономикада кеңінен талқыланып жатқан кезде, Орталық Азия елдері де бұл тақырыптан тыс қалмауда. Ресейдің Орталық Азиямен ұзақ тарихи және экономикалық байланыстары оны аймақтағы маңызды серіктеске айналдырған. Алайда, санкциялар және Украинадағы соғыс бұл қарым-қатынастарға өзгерістер енгізіп жатыр.
Кейбір сарапшылардың айтуынша, Ресейдің Орталық Азия елдерімен экономикалық байланыстары, әсіресе, санкциялар салынғаннан кейін ерекше маңызға ие болды. Қазақстан, Қырғызстан және Өзбекстан сияқты елдер Ресейге экономикалық тұрғыдан көмек көрсете отырып, санкциялардың жанама әсерлерінен қорғауға тырысуда. Мысалы, Ресейге шетелдік тауарларды жеткізу тікелей қиын болғандықтан, Орталық Азия елдері осы өнімдерді Ресейге жеткізуде маңызды рөл атқаруда.
Орталық Азияның қаржылық жүйесі және санкциялар
Қаржылық салада да өзгерістер байқалуда. Қазақстан мен Қырғызстанның банктік жүйелері Ресейден келетін қаржылық операцияларды бақылауды күшейтуде. Қырғызстанның Орталық банкі Ресей мен Қытай арасындағы транзакцияларға қатысты шектеулер енгізді, бұл Ресей үшін ауыр соққы болды. 2023 жылы Ресейлік компаниялардың Орталық Азия банктері арқылы төлемдерден бас тарту оқиғалары үштен бірге көбейді.
Бұл өзгерістерге қарамастан, Орталық Азия елдері толықтай Ресейден алшақтай алмайды. Мысалы, Қазақстан ресейлік автокөліктер мен технологияларға үлкен сұраныс танытып, Ресейге «қосарланған мақсаттағы» тауарларды жеткізуде жетекші рөл атқарып отыр. Бұл тауарлар әскери өнеркәсіпке пайдаланылуы мүмкін, бұл өз кезегінде Батыстың алаңдаушылығын тудырады.
Геосаяси баланстың күрделілігі
Орталық Азия елдері үшін Ресеймен экономикалық қарым-қатынастарды сақтай отырып, Батыстың қысымына төтеп беру оңай емес. Еуропалық Одақ пен АҚШ дипломатиялық жолмен аймақтағы елдерді Ресейге тәуелділікті азайтуға шақырып отыр, бірақ олар Ресеймен қарым-қатынастарды үзуге асығар емес. Еуропа мен АҚШ тарапынан санкция тізіміне бірнеше орталықазиялық компаниялар енгізілгенімен, бұл шаралар әлі де жұмсақ болып қала беруде.
Батыстың стратегиясы және оның салдары
Батыс елдері Орталық Азия елдеріне қатысты санкциялық шараларды қатаңдатпауға бейім. Бұл стратегияның негізінде аймақтағы елдерді Ресейдің ықпалынан шығарып, оларды халықаралық экономикалық байланыстарға тарту мақсаты жатыр. Егер санкциялар күшейсе, бұл елдер Ресей мен Қытайға одан сайын жақындай түсетіні анық.
Сонымен қатар, Орталық Азия елдерінде ішкі саяси мәселелер де бар. Ресейге тәуелділікті азайту бұл елдердің экономикасына қысым түсіріп, халықтың әлеуметтік жағдайына әсер етуі мүмкін. Сондықтан олар өздерінің экономикалық мүдделерін сақтай отырып, геосаяси баланс ұстауға тырысуда.
Орталық Азия елдері Ресейге тәуелділікті сақтап отырып, Батыстың санкцияларынан қашуға тырысады. Бұл стратегия бір жағынан аймақтың экономикалық тұрақтылығын сақтауға көмектессе, екінші жағынан геосаяси тәуекелдерді арттырады. Алдағы уақытта бұл елдердің Ресеймен және Батыспен қарым-қатынастары одан әрі күрделене түсетінін байқауға болады.