Адам – әлемнің жасаушысы
Адам – шығармашылық қабілетке ие тіршілік иесі. Оның әлемді тану, түсіну және өзгерту әрекеттері ғасырлар бойы қоғамның алға жылжуына ықпал етіп, өркениет ұғымын қалыптастырды. Бұл ұғым адамзаттың қол жеткізген барлық материалдық және рухани жетістіктерінің жиынтығы ретінде танылады. Олардың негізінде философия жатыр. Философия адамға өз болмысын түсінуге, өмірлік құндылықтарды сақтауға және оларды ұрпақтан ұрпаққа жеткізуге мүмкіндік береді.
Хаджи Ахмет Шимшектің зерттеулерінде адамзаттың философиялық ойлауы өркениет дамуымен тікелей байланысты екені көрсетілген. Адамның қоғамда алатын орны, оның мәдениеті мен руханияты тек қана философиялық рефлексия арқылы жетілдіріледі. Өркениетке жету тек технологиялық ілгерілеу емес, сонымен бірге адамның рухани және зияткерлік дамуының нәтижесі.
Философияның өркениеттегі рөлі
Философияның өркениет қалыптастырудағы рөлі орасан зор. Қандай да бір қоғамның өркениетті болуы үшін оның философиялық негізі мықты болуы қажет. Өркениет философия арқылы жинақталып, оның негізгі құндылықтары сақталады. Әрбір өркениет өзінің философиялық идеяларының негізінде қалыптасады және сол идеялар арқылы ұрпақтарға беріледі. Ахмет Шимшектің айтуынша, «Философия – өркениет пен мәдениеттің айнасы». Бұл философиялық ойлар мен тұжырымдамалар мәдениет пен қоғамды түсінуге жол ашады.
Мақалада философияның негізгі құндылықтарды сақтаудағы маңызды рөлі айқындалған. Қоғамның моралдық негіздері мен рухани құндылықтары философия арқылы зерттеліп, оларды кейінгі ұрпақтарға жеткізетін құрал ретінде қызмет атқарады.
Өркениеттің құрылымындағы адам және тұлға
Өркениет адамның танымдық және рухани дамуымен тығыз байланысты. Адам тек физикалық болмыс ретінде ғана емес, рухани және моральдық тұрғыдан да дамуға ұмтылады. Бұл тұрғыда философия адамға өзінің мәнін түсінуге, өзін-өзі тануға және өзімен және қоғаммен үйлесімді өмір сүруге мүмкіндік береді.
Философияның тағы бір маңызды аспектісі – адамның әлеуметтік және рухани бірегейлігін қалыптастырудағы рөлі. Өркениетті адам тек технологиялық немесе экономикалық даму деңгейімен емес, рухани биіктікке жету арқылы анықталады. Өркениетті адам философия арқылы өзінің адамгершілік қырларын жетілдіріп, қоғамдық өмірге белсенді қатысады.
Мәдениет және өркениет
Мәдениет пен өркениет арасындағы байланыс философиялық тұрғыда ерекше маңызды. Мәдениет – қоғамның рухани және интеллектуалдық құндылықтарын сақтайтын құрылым. Философия мәдениетті терең түсінуге және оны дамытуға мүмкіндік береді. Мәдениеттің өркениетке әсері әдебиет, өнер және ғылым арқылы көрініс табады.
Ахмет Шимшек мәдениетті өркениеттің бөлінбес бөлігі ретінде қарастыра отырып, оны қоғамның негізгі құрылымы деп түсіндіреді. Өркениет мәдени құндылықтарды сақтау арқылы ғана өркендей алады. Сондықтан мәдениет философиялық талдаудың басты нысаны болып табылады.
Өркениет – тек технологиялық немесе экономикалық прогрестің нәтижесі емес. Ол рухани және философиялық құндылықтардың негізінде құрылатын күрделі құбылыс. Философия өркениеттің дамуына жетекшілік етіп, оны қоғамдағы негізгі құндылықтарды сақтауға бағыттайды. Адамның қоғамда өмір сүруі, оның мәдениеті мен өркениеті философия арқылы терең түсінікке ие болады. Осылайша, философия мен өркениет бір-бірімен тығыз байланысты және олардың өзара ықпалы ұрпақтар сабақтастығын қамтамасыз етеді.
Философияның негізгі рөлі – өркениеттің құндылықтарын сақтап, қоғамның рухани және зияткерлік дамуына жол ашу. Ахмет Шимшектің зерттеулері өркениетті қоғам құрудағы философияның жетекші рөлін айқын көрсетеді.