Жаппай жұмыссыздық қаупі
Экономист Карл Бенедикт Фрей мен Оксфорд университетінің машиналық оқыту профессоры Майкл Осборн 2013 жылы АҚШ-тағы жұмыс орындарының жартысынан көбі автоматтандыру қаупіне ұшырайтынын мәлімдеген. Кейін олардың әдістемесі сынға ұшырағанымен, ЖИ-дің жұмыссыздықты арттыру қаупі әлі де алаңдатып отыр. PwC 2030 жылдардың ортасына дейін әлемдегі барлық жұмыс орындарының үштен бірі автоматтандырылады деп болжады. Goldman Sachs тіпті ЖИ-дің дамуымен 300 миллион жұмыс орны автоматтандырылады деген болжам жасады.
ChatGPT және басқа да генеративті ЖИ құралдарының пайда болуы бұл үрейлерді күшейтті. OpenAI компаниясының бас директоры Сэм Альтман жұмыс орындарының жойылуы мүмкін екенін мойындады. ЖІ-дің тез дамуы және оның экономикалық салдары жұмысшылар арасында алаңдаушылық туғызды. Microsoft және OECD жүргізген сауалнамалар көрсеткендей, жұмысшылардың жартысынан көбі жұмыс орындарын жоғалту қаупін сезінеді.
Жұмыс орындары жойыла ма, әлде жаңалары пайда бола ма?
ЖИ революциясы жұмыс орындарын автоматтандыруға әкелуі мүмкін, алайда бұл процесс тарихта жиі орын алған: жаңа технологиялар ескі жұмыс орындарын жойып, жаңа салаларда мүмкіндіктер ашады. Мысалы, автомобиль өнеркәсібінің дамуы адамдарды вагон саудасынан ығыстырып шығарғанымен, ол жаңа салаларды — автомобиль өндірісі, жол құрылысы, мұнай-газ өнеркәсібі секілді — дамытты.
Deloitte жүргізген зерттеулер Ұлыбританияның 144 жылдық санақ деректерін талдап, технологиялар адамның физикалық еңбегін қысқартқанымен, жаңа жұмыс орындарының көптеп ашылғанын анықтады. Сауытшы, ауылшаруашылық және зауыт жұмысшыларының саны азайғанымен, медбике, бала және қарт күтуші, бизнес қызметтері саласында жаңа мүмкіндіктер пайда болды.
Жасанды интеллект және адамның мүмкіндіктерін толықтыру
ЖИ-дің жұмыс орындарына әсерін тереңірек түсіну үшін Стэнфорд университетінің экономисі Эрик Бриньольфссон және Карнеги-Меллон профессоры Том Митчелл 950 кәсібінің міндеттерін зерттеп, 18 000 тапсырманы талдады. Олар ЖИ адамды толығымен алмастыра алмайтынын анықтады: кейбір тапсырмаларды машиналар орындағанымен, көптеген маңызды міндеттерді әлі де адамдар атқаруы керек.
«Кентаврлар» — бұл ЖИ мен адамның бірігуі, яғни адам мен ЖИ бірге жұмыс істегенде, олардың өнімділігі жоғары болатынын көрсетеді. ЖИ деректерді жылдам өңдеп, заңдылықтарды анықтайды, бірақ ол жаңа идеяларды ойлап тауып, шығармашылықпен айналыса алмайды. Жазушылық, жоспарлау және адам эмоцияларын түсіну секілді тапсырмаларда адамдар әлі де көш басында.
Жасанды интеллекттің дамуы жұмыс орындарын толық жойып жібермейді, керісінше, жаңа мүмкіндіктер туғызады. Адамдардың жұмысын толықтай автоматтандыру әлі бірнеше онжылдықтарға созылуы мүмкін. Сонымен қатар, ЖИ адамның қабілеттерін толықтырушы құрал ретінде қолданылған жағдайда, оның экономикалық әсері оң болуы мүмкін. Жаңа технологиялар бұрынғы жұмыс орындарын жойғанымен, тарих көрсеткендей, олар жаңа салаларда жаңа жұмыс орындарын ашады. Ең бастысы, бұл процесті дұрыс басқару және ЖИ-ді адам қабілеттерін толықтыруға бағыттау қажет.